Bij een opgraving langs de Venuslaan in 2017 in opdracht van VSG Projecten BV is een bijzondere vondst van metaal gedaan, namelijk een klein achthoekig deksel van messing. Het deksel heeft een afmeting van slechts 47 bij 35 mm en is versierd met een verdiept reliëf van een vogel omringd door bladmotieven. Het deksel is onderdeel geweest van een tabaksdoos. Het verdiepte reliëf was oorspronkelijk met email ingelegd, dit wordt champlevée-techniek genoemd. Een vergelijkbare tabaksdoos (59x35x33 mm, zie foto’s onder) bevindt zich in de collectie van het Amsterdam Pipe Museum. Zowel de doos als de deksel waren oorspronkelijk voorzien van ingelegde witte en blauwe email, waarvan een deel nog aanwezig is. Wat deze vergelijkbare tabaksdoos extra bijzonder maakt, is dat deze is gevonden in Enkhuizen. De tabaksdoos, die wordt geplaatst in de periode 1600-1625, wordt als een van de oudste tabaksdozen in Europa beschouwd. Begin 17de eeuw was tabak in Nederland nog een exclusief product en de kostbare uitvoering van de tabaksdoos sluit daarop aan. De oudste tabakspijpen waren zeer klein en hierin ging slechts een heel klein beetje tabak. Vandaar dat de oudste tabaksdozen ook zo’n klein formaat hebben.
Vooralsnog was de tabaksdoos van het Amsterdam Pipe Museum een uniek voorwerp in de zin dat er geen tweede exemplaar bekend is. Met de vondst van de deksel aan de Venuslaan is er nu een tweede exemplaar en beide komen dus uit Enkhuizen. In handels- en havensteden als Enkhuizen kwamen de inwoners al vroeg met tabak in aanraking. Al snel waren hier ook tabakspijpmakers actief, totdat Gouda het centrum van de tabakspijpen werd. De vondst van de Venuslaan vormt een mooie aanvulling op de geschiedenis van gebruik, productie en consumptie van tabak, tabakspijpen en tabaksdozen in de Gouden Eeuw.
Tabaksdoos uit de collectie van het Amsterdam Pipe Museum (bron foto’s).
Het rapport van het onderzoek staat sinds vandaag online!