Waagstraat 6

Dat een archeologische opgraving lang niet altijd voldoet aan het beeld van archeologen die met een stoffer in het zand oudheden blootleggen, toont een kleine opgraving aan de Waagstraat aan. Op 1 en 2 december 2010 werd dit onderzoek uitgevoerd en dit waren de koudste dagen van het jaar met een gevoelstemperatuur van -15°C. In plaats van zand moest sneeuw met een stoffer van de aangetroffen muren en vloeren worden geveegd. Ondanks deze barre omstandigheden heeft de opgraving toch inzicht gegeven in de bebouwing van het perceel vanaf het begin van de 16^de eeuw.

De Waagstraat maakte oorspronkelijk onderdeel uit van de Enkhuizer Vaart die even ten noorden van de Streekweg liep. Binnen Enkhuizen is de vaart in de loop van de tijd omgevormd tot een gracht en onderdeel geworden van de stad. De oorspronkelijke loop is nu nog te herkennen in de as Noorderboerenvaart, Driebanen, Wegje, Karnemelksluis en Waagstraat. Alleen bij de Driebanen en de Noorderboerenvaart is nog water aanwezig; in de andere straten is de vaart gedempt. De Enkhuizer Vaart was een belangrijke waterweg: boeren uit de Streek brachten via dit water met kleine boten hun handelswaar, vooral kaas en groentes, naar de markt in Enkhuizen. Tot in de 15^de eeuw waren waarschijnlijk geen huizen aanwezig langs de vaart. De bewoning in Enkhuizen concentreerde zich in die tijd nog langs de dijken (Breedstraat, Vissersdijk, Havendijk, Westerstraat) en bij de haven aan de zuidzijde van de stad.

In 1412 werd tussen de huidige Waagstraat en de Havendijk een overtoom aangelegd, waarmee boten over land van het ene naar het andere water konden worden getrokken. Omstreeks 1544 werd een deel van het water in de Havendijk gedempt. Met de demping verloor de overtoom in de Waagstraat zijn functie. Ter vervanging werd in het huidige Verlaat een schutsluis aangelegd. Het water in de Waagstraat liep nu dood en was in zekere zin nutteloos geworden. De gracht werd echter niet direct gedempt. Brandt vermeldt in zijn kroniek uit 1666 dat in 1553 nog water in de Waagstraat aanwezig was. Ongeveer zeven jaar later was de gracht wel gedempt, getuige de kaart van Jacob van Deventer uit omstreeks 1560. Waarschijnlijk hangt het dempen van de gracht samen met de bouw van de waag op de hoek van de Waagstraat en Nieuwstraat in 1557. De Waagstraat zou in de eeuwen hierna dienst doen als kaasmarkt. Op de genoemde kaart uit omstreeks 1560 is het bouwblok tussen de Waagstraat, Erwtenmarkt, Verlaat en Kaasmarkt volledig bebouwd. Deze aaneengesloten bebouwing bleef in stand gedurende de late 16^de en 17^de eeuw, getuige de stadsplattegronden uit die periode.

Tijdens het archeologisch onderzoek kon worden vastgesteld dat het perceel Waagstraat 6 in de eerste helft van de 16^de eeuw is bebouwd. Van dit huis zijn slechts weinig sporen teruggevonden: een haardplaats, een kleivloer en een waterput. De haardplaats lag midden op het perceel en bestond uit brokken rode bakstenen. Deze stenen waren sterk beroet waaruit de functie als stookvloer voor een haardvuur blijkt. Aangezien het een zogenaamde vrije haardplaats betreft, waarbij de rook vrij door de ruimte trok en niet via een schoorsteen langs een van de muren werd afgeleid, gaat het om een houten huis. Sporen van de wanden van dit huis zijn niet gevonden. De houten stijlen zijn bij de sloop verwijderd en de eenvoudige funderingen gesloopt of verstoord door de bouw van de latere stenen muren. Op dezelfde diepte als de haardplaats lag wel een dunne kleilaag die de vloer van het huis heeft gevormd. Aan de voorkant was een ronde waterput aanwezig, waarvan het vierkante raamwerk van de bakstenen opbouw is teruggevonden. Van dit hout zijn enkele monsters dendrochronologisch onderzocht waaruit blijkt dat het hout voor de constructie zeker na 1503 is gekapt. De waterput dateert dus na 1503.

In de tweede helft van de 16^de eeuw is een nieuw bakstenen huis gebouwd. Van dit huis zijn diverse muren, vloeren en een waterkelder aangetroffen. In de westmuur bevond zich een gemetselde schouw. Op de vloer van het huis lagen plavuizen. Tussen het afbraakpuin werden enkele wandtegels aangetroffen, beschilderd met schepen. Ze geven een indruk van het interieur van het pand.

In de 18^de en 19^de eeuw vond een grote kaalslag binnen de stad plaats, aanvankelijk alleen in de randzones van de stad, maar na verloop van tijd ook binnen het oude centrum. Op de oudste kadastrale kaart uit 1823 zijn veel percelen in de omgeving van de Waagstraat leeg, waaronder ook Waagstraat 6. Dit houdt in dat het pand dat hier heeft gestaan in de 18^de of het begin van de 19^de eeuw is gesloopt. Het ontbreken van 19^de-eeuws vondstmateriaal doet vermoeden dat de sloop in de 18^de eeuw heeft plaatsgevonden. De westmuur van het huis was sterk verzakt. Bouwvalligheid van het pand zal de directe aanleiding voor de sloop zijn geweest.