Paktuinen

In de kroniek over 2013 is verslag gedaan van de eerste resultaten van een grote binnenstadsopgraving aan de Paktuinen in Enkhuizen. Bij dit onderzoek zijn ongeveer vijftien woon- en pakhuizen en bijbehorende werkplaatsen en schuren opgegraven. Deze zijn hier als onderdeel van de grote stadsuitbreiding van 1590 gebouwd. Tevens zijn de funderingen van het kantoor en de pakhuizen van de West-Indische Compagnie onderzocht, die zich hier in 1639 vestigde. In het eerste verslag staat dat op het terrein een grote afvaldump is aangetroffen, waaruit enkele fraaie en bijzondere Italiaanse borden afkomstig zijn die als pronkstukken in de huizen moeten hebben gestaan. De meeste vondsten uit de dump dateren tussen 1610 en 1630, maar er zijn ook enkele oudere stukken. De verwerking van de grote hoeveelheid vondsten was ten tijde van deze korte verslaglegging nog in volle gang. Inmiddels is al het vondstmateriaal gepuzzeld, geplakt en beschreven. Een aantal voorwerpen wordt hier gepresenteerd.

Twee Italiaanse borden zijn uitzonderlijk als bodemvondst. Het eerste bord is beschilderd met een realistische voorstelling met een man en een vrouw die elkaar een kus geven met op de achtergrond twee mannen en twee vrouwen en een hond. Aannemelijk is dat het bord een huwelijksgeschenk is geweest. Het tweede bord is beschilderd in een stijl die in Italië als ‘a raffaellesca’ wordt aangeduid. Deze stijl is genoemd naar de schilder Rafaël (1483-1520), die in het Vaticaan schilderingen naar Romeins voorbeeld heeft gemaakt. Kenmerkend is de toepassing van allerlei fantasiewezens. Op het bord uit Enkhuizen zien we centraal een wapenschild met daarboven een gekroonde leeuw als helmteken. Rondom het wapen cirkelen wezens die half mens en half dier zijn. Het vlak tussen deze wezens is opgevuld met slakken en mieren.

Bij de opgraving is nog een compleet bord gevonden, dat tot dezelfde stijlgroep wordt gerekend. Op dit bord staat centraal een buste en zijn verder allerlei fantasiewezens en vogels geschilderd. De herkomst van dit bord is echter vooralsnog onzeker. Het glazuur is van mindere kwaliteit dan doorgaans het geval bij de Italiaanse stukken. Mogelijk is het een Nederlandse kopie van een Italiaans bord, bijvoorbeeld uit het atelier van Verstraeten in Haarlem. Het bord is tussen 1720 en 1740 weggegooid als antiek voorwerp.

De andere keramiekvondsten uit de afvaldump behoren tot het gangbare gebruiksaardewerk in Enkhuizen. Naast de Italiaanse en Portugese importfaience, is ook Nederlandse majolica en faience aanwezig. Omstreeks 1630 is dit tinglazuuraardewerk van eigen makelij verreweg in de minderheid ten opzichte van de geïmporteerde stukken. De voorstellingen op de faience zijn ontleend aan Chinees porselein. Verreweg de meeste vondsten behoren tot het lokale roodbakkende en witbakkende aardewerk. Veel van deze stukken zijn in Enkhuizen gemaakt.