Westeinde 15

In mei 2015 heeft Archeologie West-Friesland een opgraving uitgevoerd aan Westeinde 15 in Venhuizen, net naast de dorpsgrens van Venhuizen en Hem.

Vooraf was bekend dat de stolpboerderij, die op het terrein had gestaan en rond 1960 is afgebroken, vermoedelijk rond 1600 werd gebouwd. Van deze stolp bestaan meerdere foto’s en een plattegrond uit het begin van de 20^ste eeuw. In 1921 werd de boerderij verbouwd, wat aanleiding was voor een bouwhistorisch onderzoek door dhr. Uilkema, destijds een toonaangevend boerderijonderzoeker in Nederland. Bij de opgraving zijn de ondergrondse resten van de stolp onderzocht waardoor Uilkema’s onderzoek – 95 jaar na dato – is vervolgd.

Het onderzoek leverde resten op van de stolpboerderij uit de 17^de tot en met de 19^de eeuw. Opvallend was dat de vierkantpalen op kleine en ondiep gefundeerde bakstenen poeren stonden, blijkbaar had men veel vertrouwen in de harde zandige ondergrond. Dat is niet overal goed gegaan: een deel van de zijgevel was enorm weggezakt omdat het bovenop een middeleeuwse kuil is gebouwd.

In het woondeel werd een kelder gevonden die al direct bij de bouw van de stolp rond 1600 is gemaakt. Deze kelder was eerst toegankelijk d.m.v. een bakstenen trap vanaf de dars. In de 17^de eeuw is een tongewelf in de kelder gemaakt, mogelijk hangt dit samen met de bouw van een haard in de opkamer boven de kelder. In de 19^de eeuw is de oude trap weggehaald en is een nieuwe bakstenen trap gemaakt.

De stolpboerderij stond bovenop een dik ophogingspakket. Onder de ophoging kwamen perceleringssloten uit vermoedelijk de 12^de eeuw tevoorschijn. In de eeuwen na de ontginning zijn de sloten gedempt en is het terrein opgehoogd om het geschikt te maken voor bewoning. Een aanwijzing voor deze bewoning wordt gevormd door de aanwezigheid van een waterput met onderin een houten ton. De eikenhouten duigen van de ton werden gedateerd met behulp van dendrochronologisch onderzoek op het begin van de 14^de eeuw. In 2015 werd op minder dan een kilometer afstand een onderzoek uitgevoerd aan de Westerkerkweg in Venhuizen. Hier kwam een huispodium tevoorschijn dat werd aangelegd ergens in de periode 1350-1450. Het idee is dat de bewoners van Venhuizen oorspronkelijk langs de Kadijk woonden, in het verlengde van het Westeinde, maar dat men door maaivelddaling en toenemende wateroverlast moest opschuiven naar iets hogere gronden in het noorden. Ondanks dat er wat verschil in datering tussen de vindplaatsen lijkt te bestaan, zijn de verschuiving naar de Westerkerkweg en het ophogen aan het Westeinde mogelijk een gevolg van dezelfde problemen.

Onder alle middeleeuwse ophogingen en sloten kwamen – zoals regelmatig het geval in de regio – nog enkele greppels en kringgreppels uit de Midden-Bronstijd tevoorschijn.