Spaans Leger

Tijdens de vernieuwing van de kademuur aan het Spaans Leger in Enkhuizen zijn resten van de bakstenen stadsmuur uit circa 1550 aangetroffen. Rond 1600 is de muur afgebroken tot het maaiveld, waarna tegen een deel van de stadsmuur een kademuur is gebouwd. Doordat deze kademuur in slechte staat verkeerde en moest worden vervangen, kwam de achterliggende stadsmuur tevoorschijn.

Het opgegraven stuk muur was ruim 1 meter dik en nog ongeveer 2,5 meter hoog, met steunberen van 1,8 meter lang en 90 centimeter breed. De buitenzijde (waterzijde) van de muur was aan de onderkant bekleed met natuursteen platen en blokken. Verder bleek dat de stadsmuur stond op een roosterfundering bestaande uit eiken balken met daartussen korte palen van elzenhout.

Tot het einde van de 16^de eeuw werd de volledige landzijde van Enkhuizen van het omliggende platteland afgescheiden door een hoge stadsmuur met daarlangs een brede vestinggracht. De grens van de stad lag toen langs het Spaans Leger, de Paulus Potterstraat, de Prinsenstraat, het Waaigat en de Paktuinen. De stadsmuur is gefaseerd opgetrokken tussen 1531 en 1570. Via drie waterpoorten in de muur konden schuiten vanuit het achterland in de stad komen. Een van de waterpoorten, de Voertboom, lag op de plaats van de huidige brug op de hoek van het Spaans Leger en de Driebanen. Op de stadsplattegrond van Wagenaar uit 1577 is deze waterpoort zichtbaar. Langs de muur stonden bakstenen verdedigingstorens uit de late 15^de en 16^de eeuw.

In de periode rond 1600 vond de grote stadsuitbreiding van Enkhuizen plaats. Hierbij is rond de stad een modern stelsel van verdedigingswerken gemaakt, bestaande uit aarden wallen en bastions. De stadsmuur en verdedigingstorens verloren in deze periode hun functie en zijn afgebroken. Alleen de Drommedaris, een stadspoort en tevens verdedigingstoren uit 1540, bleef tot op de dag van vandaag bestaan.

Het stuk stadsmuur langs het Spaans Leger was verzakt en een van de steunberen was losgescheurd. Hierdoor konden de resten niet worden behouden. De contour van de muur met steunberen is bij de werkzaamheden aangebracht in het straatwerk. Tevens is een reconstructie gemaakt van de natuursteenblokken en is een informatiebord geplaatst.

Dicht bij de vondstlocatie, op de hoek van het Spaans Leger en de Paulus Potterstraat, zijn in 1984 de fundamenten van de Spijtbroektoren opgegraven, een ronde verdedigingstoren uit het einde van de 15^de eeuw. De contour van deze toren is destijds al in het plaveisel aangebracht.

Deze tekst is geschreven door Dieuwertje Duijn en eerder gepubliceerd in de Kroniek van Noord-Holland over 2015. In het rapport zijn de laatste resultaten en conclusies te lezen van dit project, samengevoegd met project 470.

Download rapport Download bijlagen