Nadat het ijs op het Markermeer in februari was verdwenen, stond door de hoge waterstand de Oosterkoog wekenlang onder water. De Oosterkoog is een stuk buitendijks land ter hoogte van De Breek. Aan de zuidzijde van dit voorland lag vanaf de Middeleeuwen het plaatsje Etersheim. Dit werd in de 16de en 17de eeuw door de toenemende wateroverlast door de Zuiderzee verzwolgen, waardoor de inwoners hun heil elders moesten zoeken.
In 2009 vonden duikers op 90 meter van de huidige Markermeerdijk op de bodem van het Markermeer een stenen doodskist, een zogenaamde sarcofaag. Een dergelijke doodskist hoort bij een laatmiddeleeuwse kerk uit de 12de eeuw of mogelijk zelfs eerder. Vermoedelijk woonden de laatmiddeleeuwse inwoners van Etersheim langs een oud veenstroompje dat vanaf hier tot aan de Slingerdijk in het huidige Etersheim stroomde.
In het Nationaal Archief is een bepaling van Jacoba van Beieren aanwezig. In dit document uit 1418 wordt toestemming gegeven voor de aanleg van een kade of dijk op de huidige Oosterkoog. Hieruit kan men concluderen dat de bewoners in het begin van de 15de eeuw al last hadden van het oprukkende zeewater en dat de ‘koog’, het buitendijkse land, hiertegen moest worden beschermd.
In 2019 is langs de huidige kade een opgraving uitgevoerd door Archeologie West-Friesland. De verwachting was op basis van het voorafgaande proefsleuvenonderzoek, dat hier overblijfselen van het oude dorp zouden worden teruggevonden, zoals waterputten, resten van huizen en dergelijke.
Maar tegen de verwachting in werden grote erosiegeulen gevuld met klei en verspoelde huisraad teruggevonden. Daarnaast trof men restanten van dijkdoorbraken aan en aanwijzingen voor verwoede pogingen tot reparaties van de gaten in de dijk en de uitgesleten kolken. Deze overblijfselen en andere restanten van het gevecht tegen de waterwolf geven een mooi inkijkje in de continue dreiging van en strijd tegen het oprukkende zeewater waar de Etersheimers, maar eigenlijk alle dorpen langs de Zuiderzee, sinds de Late Middeleeuwen mee kampten.
Toen ik hier van de week met mijn zoon op de dijk stond wees ik naar de top van de kade die net boven het Markermeer uitstak. Ik zei: “zie je die groene baan? Daarlangs hebben we opgegraven.” Ik vertelde hem dat we daar bewijs hadden gevonden van meerdere overstromingen eeuwen geleden op dezelfde plek. Hij keek me wat onderzoekend aan en toen wist ik wat hij bedoelde: De geschiedenis herhaalt zich.
– Sander Gerritsen, projectleider Archeologie West-Friesland
