Dwars door de Dijk

Michiel Bartels
Scroll & ontdek
Kaart Christiaan Sgroten 1573

Het archeologisch en historisch onderzoek van zeedijken in West-Friesland

Elke dag wonen, werken en verplaatsen miljoenen Nederlanders zich door een droog en veilig land. Deze vanzelfsprekendheid is pas iets van de laatste halve eeuw, de eeuw dat ons land maakbaar werd. Steeds maar grotere, zwaardere en duurdere inspanningen zorgden voor droge voeten. Huzarenstukjes van waterbouwkunde werden gerealiseerd door gemeenschappelijk overleg –het spreekwoordelijke polderen–, technische voorbereiding en onderzoek. Voor de komende 50 jaar staan ons grote problemen te wachten: de zeespiegel stijgt door opwarming van de aarde, terwijl het land daalt en het nog meer gaat regenen. Zonder drastische maatregelen zullen de tijden van overstromingen en watersnoodrampen weer terugkeren. Daarom worden in het hele land rivieren verbreed, dijken verzwaard, zand opgebracht, gemalen vervangen of bijgebouwd.

Deze problematiek was maar al te bekend bij de generaties voor ons. De bewoners van de Lage Landen veroorzaakten door hun eigen ijver een bodemdaling. Veenkussens verdwenen door ontginning en ontwatering als sneeuw voor de zon. Door milieumatige veranderingen stroomde steeds meer zeewater het land binnen. Beveiliging daartegen werd gevonden in het bouwen van dijken, dammen, sluizen en watermolens; het ensemble dat ‘typisch Hollands’ zou gaan heten. De uit de nood geboren ingrepen bleken onomkeerbaar, hoe harder het water uit de polders en droogmakerijen werd gepompt, des te sneller het land zakte, waardoor de molens meer water moesten opvijzelen en de dijken steeds steviger werden uitgevoerd. Zwaardere dijken zakten steeds dieper weg in de slappe ondergrond, waardoor weer kans op breuk ontstond.

In het hele –voormalige– kustgebied van Nederland vindt inmiddels onderzoek plaats naar het ontstaan en de bouwwijze van zeedijken. Veel data worden nu verzameld, synthese en conclusies uit het onderzoek is de volgende stap. Kennis van de dijken door archeologisch en historisch onderzoek is een essentiële factor in deze ontwikkeling. Het boek Dwars door de Dijk, over de archeologie en geschiedenis van de Westfriese Omringdijk tussen Hoorn en Enkhuizen, levert aan deze kennis een belangrijke bijdrage.