Rijkdom en armoede in 17de-eeuws Hoorn

29-10-2019|

Archeologisch onderzoek De Gruyter-terrein aan het Nieuwe Noord in volle gang

Aan het Nieuwe Noord in Hoorn vindt momenteel een grote archeologische opgraving plaats. In de stad staat deze locatie bekend als de plek waar de lage V&D heeft gestaan. Het plan is een ontwikkeling van Amsterdam Realty Partners. Na de opgraving wordt het terrein door aannemer Newbouw uit Uitgeest met 43 appartementen bebouwd.

Het project “De Gruyter” is genoemd naar het fraaie pand op de hoek van het Nieuwe Noord en de Nieuwsteeg dat in 1928 is gebouwd als kruidenierswinkel van firma De Gruyter. De opgraving is nu twee weken bezig en er zijn mooie resultaten te melden.

 

Achtererven van de Ramen
Bij de opgraving zijn de muren, kelders en vloeren van diverse gebouwen gevonden. Deze hoorden bij een groot pand aan de Ramen. We weten uit historische bronnen dat aan de Ramen in 1620 een Armen Weeshuis werd gesticht. Deze instelling werd in 1638 wegens gebrek aan financiële middelen opgeheven. Mogelijk hoorden de bij de opgraving aangetroffen gebouwen tot dit weeshuis. Hierna zou de West-Indische Compagnie enige tijd gebruik hebben gemaakt van de gebouwen.

Uit de opgraving blijkt dat de gebouwen in de 17de eeuw zijn gesloopt. Waarschijnlijk gebeurde dit toen Albert Coninck een nieuw woonhuis liet neerzetten. Zijn huis behoorde tot de tien duurste panden in  Hoorn. In het pand ernaast woonde Hilgonda Coninck. Na haar overlijden in 1733 werd haar inboedel geveild. Een van de verkochte stukken was een schilderij van Rembrandt. In de huidige situatie zijn dit de grote panden Ramen 1 en 3.

Achter een ander groot pand aan de Ramen vonden de archeologen een houten beerput terug waarop in de 17de eeuw een wc heeft gestaan. De beerput werd ook gebruikt om afval in te gooien. Onderin de put lagen twee glazen bierbekers, waaronder een bijzonder fraaie beker met witte glasdraden en vergulde maskers. De beker dateert uit het begin van de 17de eeuw en is waarschijnlijk vervaardigd in Middelburg, waar in die tijd glas in Venetiaanse stijl werd gemaakt. Het moet een zeer kostbaar glas zijn geweest van een van de rijke bewoners aan de Ramen.

 

Venetiaans glaswerk
In de 19de eeuw was het grootste pand aan de Ramen ingericht als privémuseum van de beroemde verzamelaar Lucas Stokbroo. Achter dat gebouw is een kuil met afval gevonden dat zeker van hem afkomstig moet zijn. De kuil bevatte enkele uitzonderlijke voorwerpen, namelijk glazen schijven in diverse kleuren. Een aantal van deze schijven is voorzien van de stempels van de glasfabrikant Daniel Miotto uit Venetië. Dit Venetiaanse glas diende als grondstof voor het maken van kralen of email en dateren omstreeks 1700.

Ze maakten kennelijk onderdeel uit van het museum van Stokbroo. Zijn erfgenamen zagen kennelijk de waarde van deze voorwerpen niet in en hebben ze weggegooid. Nu beschouwen we deze glasschijven juist als museale stukken omdat ze informatie geven over de handel en productie van glas. De in de beerput teruggevonden ivoren waaier komt ook uit zijn verzameling.

 

Armoede in de Gouden Eeuw
Het contrast tussen de bewoning aan de Ramen en het Nieuwe Noord kan niet groter. Aan het Nieuwe Noord woonden namelijk de armere mensen. Aan deze straat zijn de fundamenten van een rij eenvoudige huizen gevonden, die hier rond 1600 zijn gebouwd. We kunnen de huizen het beste omschrijven als eenkamerwoningen. Deze kamer had een haard voor de verwarming en een bedstede. Op de vloer lagen aardewerken plavuizen. Boven was een klein zoldertje en achter het huis bevond zich een waterput voor de drinkwatervoorziening. Dit was de meest eenvoudige woning die er in de 17de eeuw was.

Voor grote groepen van de Hoornse bevolking uit de Gouden Eeuw waren het beslist geen gouden tijden. In de stad was ook veel armoede. De armere mensen woonden in de minder voorname straten en stegen, zoals het Nieuwe Noord. Deze eenvoudige huisjes in de stad zijn allemaal verdwenen. Dankzij de opgraving kunnen we ons een beeld vormen hoe deze arme mensen leefden.

 

Vervolg opgraving
De komende weken wordt de opgraving voortgezet en de verwachting is dat nog meer bijzondere ontdekkingen zullen worden gedaan. Aan het Nieuwe Noord stonden bijvoorbeeld de stallen en koetshuizen van de rijke personen die aan de Ramen woonden. De verwachting is dat van al deze bebouwing resten worden teruggevonden.

Belangstellenden kunnen van achter de hekken de voortgang van het onderzoek volgen. Het terrein is niet te betreden.